Deizm, son yıllarda adından sıkça söz ettiren bir inanış olarak karşımıza çıkmaya devam ediyor. Son dönemde Ateistlik kadar popüler hale geldiğini söylesek abartmış olmayız. Deizm’in bu kadar popüler olmasının nedenini, siyaset dünyasında liderlerin dini kullanarak insanları kendi partisine oy vermeye yönlendirmesi olarak görmek yanlış olmayacaktır. Peki nedir bu Deizm? ya da Deistler neye inanır?
Deizm Nedir?
Deizm terimi, tanrı anlamına gelen Latince “deus” kelimesinden gelir. Deizm, kutsal kitaplara göre değil, doğal dünyadan gelen kanıtlara ve insan aklına dayalı olarak tanrının var olduğu inancıdır. Deizm, 17. ve 18. yüzyıl batı dünya görüşlerinde Aydınlanma Çağı sırasında önemli hale gelmiştir ve bazı Amerikan entelektüelleri ve siyasi liderlerini etkilemiştir.
Deizm’in Tanımı
İslam’ın veya Hıristiyanlığın aksine kutsal bir kitap ya da yaratılış hikayesi olmadığı için, tek bir deizm tanımı sunmak zor bir iştir.
“Deizm genellikle, sosyolojik olarak farklı bir dine bağlılıktan ziyade teolojik inancın oldukça geniş bir sınıflandırmasıdır” şeklinde tanımlanır.
“Deizm’in inancı veya kutsal kitabı yoktur. Ne Şeytan ne de cehennem yoktur, sadece insanın kendi muhakemesiyle aşılabilecek şeytani semboller vardır.”
Britannica’ya göre, deizmin özellikleri arasında dini bilginin akıl kullanılarak edinildiği ve evrenin tüm yasalarının “keşfedilebilir” olduğuna inanılmaktadır.
Deizm’in klasik deizm ve modern deizm olmak üzere iki temel biçimi vardır.
Klasik deizm eski zamanlardan beri var olmuştur ve her şeyi yaratan bir Yüce Varlık fikrine odaklanmıştır.
Modern deizm, klasik deizm öğretilerini modern bilimsel bilgi ile bütünleştirmeye çalışır. Klasik deizm, Tanrı’nın insanlıkla kişisel bir ilişkisi olmayan bir Yaratıcı olarak düşünmesine rağmen, bazı modern deist öğretiler, Tanrı’nın kişisel veya kişiliksiz olma kategorisine meydan okuyan ancak oldukça kişilerarası veya sadece anlamanın ötesinde bir görüşünü önerir.
Tarihte Ünlü Deistler
Mozart, Thomas Jefferson ve William Hogarth dahil olmak üzere birçok ünlü kişi deist olarak sınıflandırıldı.
KD= Deist olduğu bilinenler, CD= Deist olarak sınıflandırılanlar.
- Neil Armstrong – KD
- Thomas Jefferson -KD
- Benjamin Franklin – CD
- James Madison – KD
- Thomas Paine – KD
- George Washington – CD
- Abraham Lincoln – CD
- Dmitri Mendeleev – KD
- Leonardo da Vinci – CD
- Antony Flew – KD
- Mark Twain – CD
- Jean-Baptiste Lamarck – KD
- Matthew Tindal – CD
- Max Born – CD
- Max Planck – KD
- Andrei Sakharov – CD
- Thomas Edison – KD
- Carl Gauss – CD
- Hermann Weyl – CD
- Albert Einstein – CD
- Voltaire – KD
- Napoleon – CD
- Anaxagoras – CD
Modern Terapötik Deizm
Deizm üzerine modern bir bakış, Tanrı’nın dünyayı harekete geçirdiğini ve bir saatçi gibi, onu izlemek için arkasına yaslandığını ileri sürer. Kendisini sadece iyilik ettiklerinin hayatına dahil eder.
Modern Terapötik Deizm (MTD), 18-30 yaşlarındaki genç yetişkinlere büyük ölçüde hitap ediyor. Çünkü Tanrı’ya efendi ya da Baba değil, “İlahi Uşak ve Kozmit Terapist” rolü biçiyor. Buna göre insan yaratıcıya değil, yaratıcı insana hizmet eder.
Bu inanç bakir bir kadından doğum, fedakarlık, diriliş, günah veya lütuf içermez. Her iyi insan cennete gider. MTD için kibar ve saygılı davranmak şarttır. Tanrı’nın ahlaki yasalar oluşturduğuna inandıkları için, bu yasalara uymayı başaran insanların sıkıntılı zamanlarda Onun desteğini almaya hak kazandıkları savunulur.
